از گذشته انسان‌‌ها علاقه‌ی خاصی به دور‌هم جمع شدن در فضای سبز داشته‌اند. این امر تا به حال ادامه داشته و حتی در امر دکوراسون نیز تاثیرات بسزایی داشته است. محوطه‌سازی روف‌گاردن نیز بر همین مبنا بسیار مورد توجه قرارگرفته است. روف‌گاردن یک واژه‌ی انگلیسی است. روف به معنای پشت بام و گاردن به معنای باغ است. بنابراین معادل فارسی آن بام باغ است که با طراحی فضای سبز بر روی بام بنا، اجرا می‌شود.
روف گاردن چیست؟
اما اصلا روف گاردن چیست؟ روف گاردن فضای سبزی واقع بر بام ساختمان است که می‌توان با محوطه سازی در این قسمت بر زیبایی آن افزود. در این فضا می توان خلاقیت‌های بسیاری به خرج داد و از گیاهان متفاوت با طول ریشه های متفاوت استفاده کرد.
روف گاردن را می‌توان با ایجاد فضایی برای نشستن و پذیرایی تکمیل کرد و اگر برنامه‌ی ویژه‌ای برای آن مد‌نظر دارید می‌توان طراحی مختص آن را پیاده‌سازی کرد.
تاریخچه روف‌گاردن به آلمان بر‌می‌گردد و برای اولین بار در آلمان ایده‌ی آن پیاده‌سازی شده است. مدتی است که این نوع از طراحی درسطح جهانی برای پشت‌بام‌ها، مورد توجه بسیاری قرارگرفته است. چرا که زندگی شهری و دور شدن از فضای سبز باعث شده‌است خلا چنین محیطی هر روز بیشتر احساس شود.
بسیاری از افراد ترجیح می‌دهند برای برگزاری مهمانی‌ها و دورهمی‌ها در فضای باز، از روف‌گاردن استفاده کنند چرا که یادآور فضای جنگل است و حس خوبی به همراه دارد و از طرفی کاملا خصوصی است. علاوه بر آن فواید زیست‌محیطی روف‌گاردن نیز حائز اهمیت است به عنوان مثال می‌توان به تولید حجم زیادی اکسیژن در فضا اشاره کرد و همچنین گیاهان نقش تصویه‌کننده هوا را دارند و می‌تونند از آلودگی های محیط کم کنند.
انواع روف گاردن
- روف گاردن گسترده: در این نوع از محوطه‌سازی روف‌گاردن، بستر کشت سطحی است. حداکثر ضخامت خاک 20 سانتی متر در نظر گرفته می‌شود و گیاهانی با حجم ریشه کم برای این فضا مناسب هستند. گیاهانی مانند چمن با پوشش سطحی و ارتفاع کم بیشتر در این سبک از محوطه‌سازی روف‌گاردن استفاده می‌شوند. در این نوع از محوطه سازی وزن واقع بر بنا فاکتور بسیار مهمی است که باید قبل از هر چیز بررسی شود.
- روف‌گاردن متمرکز: در این سیستم بام شبیه به پارک طراحی می‌شود. برای بام‌هایی با دسترسی عمومی مثل کافه‌ها، بسیار مناسب است اما مسلما قیمت آن نسبت به مابقی سیستم‌ها گران‌تر تمام می‌شود. این نوع از محوطه‌سازی روف‌گاردن برای پشت‌بام‌های گسترده مناسب است. خاک با حجم و ارتفاع زیاد مورد استفاده قرارگرفته و گیاهان تزئینی گذینه‌ای عالی برای سیستم متمرکز هستند.
- روف‌گاردن نیمه متمرکز: در این نوع از محوطه‌سازی روف‌گاردن نیز، وزن باید مد‌نظر قرارگرفته شود. کشت گیاه با حجم ریشه بیشتر نسبت به سیستم گسترده است. در این فضا می‌توان از آلاچیق ها هم استفاده کرد و گیاهان بوته ای مانند توت فرنگی و گوجه نیز کاشت.
- روف گاردن مدولار با سیستم جعبه گیاه (فلاور باکس): در این سیستم تمام یا قسمتی از بام با جعبه‌هایی پوشانده می‌شود که گیاه و محیط کشت را همزمان در خود جای داده است.
- روف‌گاردن سبز- آبی: در این نوع محوطه‌سازی روف‌گاردن علاوه بر استفاده از پوشش‌گیاهی از فناوری‌های آبی نیز استفاده می‌شود. سقف های سبز معمولی از یک لایه زهکشی برای تأمین زهکشی و آبیاری جانبی استفاده می‌کنند. با این حال ، فناوری سقف آبی قصد دارد هم حجم آب ذخیره شده را افزایش دهد و هم میزان آب آزاد شده را کنترل کند. تلفیق این فناوری‌ها می‌تواند مزایای کلی رنگ سبز بام‌ها را افزایش دهد. بنابراین، زیر‌ساخت‌های این سیستم سبز یا آبی نیست بلکه ترکیبی از هر دو است.
- روف‌گاردن سبز خورشیدی (bio solar): در این سیستم از صفحات خورشیدی استفاده می‌شود و همزمان پوشش سبز گیاهی نیز طراحی شده‌است. تحقیقات نشان داده‌اند سقف سبز می‌تواند به انرژی خورشیدی بدست‌آمده توسط صفحات کمک کنند. این سیستم برای محیط زیست بسیار مناسب است و از هدر رفتن انرژی جلوگیری می‌کند اما طراحی و ساخت آن در کشور ما هزینه‌های زیادی در پی دارد که باعث می‌شود هر کسی از این سیستم استفاده نکند.
موارد استفاده از روف‌گاردن
محوطه‌سازی روف‌گاردن تقریبا در هر نوع ساختمانی قابل پیاده سازی است اما پر کاربردترین‌های آن‌ها به شرح زیر است.
1) برج ها
2) کافه و رستوران
3) ساختمان‌های ویلایی
4) پاساژهای بزرگ
5) محل کار
یکی از نکاتی که باید در محوطه‌سازی روف‌گاردن در‌نظر گرفته‌شود آب و‌هوای منطقه است. به عنوان مثال، در مناطق شمالی کشور که بارندگی زیاد است سقف ها را شیب‌دار می‌سازند تا از نفوذ آب به سقف خانه جلوگیری شود. به همین دلیل باید در این مناطق به طور حتمی از سقف‌های شیب‌دار بخصوصی برای روف‌گاردن استفاده شود تا در هنگام بارندگی از تجمع آب جلوگیری کند. محوطه سازی روف گاردن در هر منطقه و بنایی متفاوت است و باید با یک متخصص مشورت صورت گیرد.
مراحل طراحی و آماده‌سازی روف گاردن
قبل از هر چیز یک متخصص باید نوع بنا، وزن قابل تحمل توسط زیر بنا، نوع دسترسی، کاربرد و تجهیزات مورد نیاز را مشخص کند. حالا نوبت به مراحل کار می‌رسد.
1) طرح ریزی: در این مرحله نقشه ای دقیق از روف‌گاردن کشیده شده و تمام قسمت‌ها و ایده‌هایی که برای چیدمان در ذهن هست در نظرگرفته می‌شود.
2) زیرسازی: در این مرحله خیلی مهم است که ضد آب بودن زیرساخت در نظر گرفته شود. این مرحله خیلی مهم است و در واقع پایه ی تمام نقشه‌هایی است که برای روف خود در‌نظر گرفته‌اید. دسترسی به این لایه در آینده دشوار است و انتخاب یک پایه ی ضد آب و محکم بهترین تصمیمی است که می‌توانید برای زیرسازی روف‌گاردن خود بگیرید. سپس لایه‌های عایق، زهکش و ژئوتکستایل را اضافه کرده تا درنهایت پوشش گیاهی بعد از اجرای تاسیسات اضافه شود.
3) اجرای تاسیسات: در این مرحله لوله‌کشی و سیم‌کشی‌های لازم طبق طرح ریزی قبلی در بام اجرا می‌شود. نورپردازی ها، آلاچیق و سیستم‌های گرمایشی نیز در این مرحله پیاده‌سازی می‌شوند.
4) نصب ورق پانچ ترمووود: ورق پانچ جهت جلوگیری ازعبور قطرات آب به سمت شبکه آهنین زیری روی این شبکه قرار می‌گیرد. روی ورق پانچ را معمولا با چمن مصنوعی می‌پوشانند اما بسته به سلیقه ی مالک می‌تواند با صفحات تزئینی دیگری پوشانده شود. قسمت‌هایی که ورق پانچ ندارد را با چوب زیرساز می‌پوشانیم و بعد چوب ترمووود را روی آن‌ها کار می‌کنیم.
هزینه اجرای روف‌گاردن
طبیعتا قیمت تمام شده طراحی و اجرا برای هر روف‌گاردن ارتباط مستقیمی با متریال، نوع طرح و سبک بنای مورد نظر دارد. بر فرض در یک بنای قدیمی که نیاز به بازسازی و زیرسازی همزمان دارد، نسبت به برجی نوساز که در حال پیش فروش است متفاوت است. یا حتی در یک برج نوساز، نسبت به کافه ای 2 طبقه، بسته به کاربرد و زیر‌بنای هرکدام متفاوت تخمین زده می‌شود. اما اگر بخواهیم رقمی کلی برای هر متر مربع ارائه کنیم که شما نیز تخمینی حدودی از بودجه مورد نیاز داشته‌باشید، هزینه طراحی برای هر متر مربع 20000 تا 40000 تومان است و هزینه اجرا بر حسب متر مربع 290000 تا 1500000 تومان متغیر است.
مصالح و متریال مورد نیاز
حواستان باشد که مصالح و متریالی که برای روف گاردن خود انتخاب می‌کنید بخصوص مصالح پایه اهمیت بسیاری زیادی دارند. چرا که همه چیز بر روی آن ها پیاده سازی می‌شود و اگر دچار خرابی یا مشکلی شوند، دسترسی دوباره به آن‌ها دشوار خواهد بود و اگر آسیب احتمالی به خود ساختمان وارد کنند هزینه‌های هنگفتی در پی خواهد داشت. لیست این مصالح را شخصی که طرح‌ریزی می‌کند در اختیار مالک قرار می‌دهد اما به طور کلی مصالح زیر در اولویت هستند:
1) لایه عایق
2) لایه ضد آب
3) زهکشی
4) لایه ضد ریشه
5) برق‌کشی
6) کابل
7) لوله
8) سیستم‌های آبیاری
9) چوب زیرساز
10) ورق پانچ
11) چوب ترمووود
12) لامپ‌های LED
13) چمن مصنوعی
14) ورق گالوانیزه
15) گیاه
سخن آخر
طراحی و پیاده سازی یک ایده برای محوطه‌سازی روف گاردن، نیازمند نقشه‌ای دقیق و یک دید جامع نسبت به تمام نیاز‌های مالک یا مالکین بنا است و یک متخصص می‌تواند مشاوره‌ی خوبی در اختیار شما قراردهد. پس برای جلوگیری از صرف هزینه دوباره و خطرات احتمالی پیاده‌سازی طرح نامناسب این موضوع را مد‌نظر قرار‌دهید.
منابع:
سایت انگلیسی livingroofs.org
ساخت ساختمان‌چی sakhtemanchi.com
سایت معمارنیوز memarnews.com